Slakkenstrijd: de reviews

Het kan je bijna niet zijn ontgaan: de landelijke slakkenstrijd. Nederland, of eigenlijk heel Europa, gaat gebukt onder een slakkenplaag. Dit hebben we te danken aan een natte, warme winter en idem dito voorjaar. Tuinliefhebbers moeten lijdzaam toezien hoe hun mooie bloemetjes worden opgegeten. Mensen met een moestuin zijn zelfs de wanhoop nabij. Woorden als “uitplantangst” (=de angst om kwetsbare zaailingen in de (moes)tuin te zetten) en “zaaiangst” (=de angst om in de volle grond te zaaien) kunnen worden genomineerd als “woord van het jaar 2024”, want deze termen hoor en lees ik overal om mij heen.

Ook wij hebben er onder te lijden: complete planten zijn met de grond gelijk gemaakt, nagenoeg alle zaailingen zijn verdwenen. De boosdoeners zijn met name de wegslak (naaktslak: zwart of bruin/rood, lang of juist dik) en de segrijnslak (huisjesslak, goudbruin tot grijzig slakkenhuis, met donkergekleurde patronen). Dus ook ik ben de slakkenstrijd aangegaan. Internet staat gelukkig vol met tips. Maar wat helpt nou écht? Ik zocht het merendeel uit, en om je de moeite van het lezen te besparen, heb ik de reviews in overzichtelijke blauwe vlakken geplaatst. Ik heb overigens niet alles geprobeerd, zoals bijvoorbeeld de veelgeprezen aaltjes, vanwege het grote tuinoppervlak (de voortuin zit ook vol bij ons) versus kosten en tijdelijke werking en ook het onnodig doden van de slak.

Nieuwe tuin

In het vroege voorjaar van 2024 begonnen we met de aanleg van onze achtertuin. Naar de huidige maatstaven hebben wij een relatief grote tuin, waar toen we hier kwamen wonen niets anders was dan gras, tegels en keurige rijen fruitbomen. Niks mis mee, ik ben dol op fruit, maar ik heb toch liever iets meer variatie in de tuin. Dus hup… gras eruit (net als een groot deel van de bomen) en aan de slag met een eigen ontwerp, dat op een vaag kladje was gekliederd; een soort Engelse tuin met hedendaagse elementen.

Na wekenlang (met hulp) graven, spitten, zagen, afvoeren, tegels leggen, borders aanleggen, nieuwe grasmatten plaatsen, grind strooien, kas bouwen, zaaien en planten, hebben we nu (juni 2024) een fijne achtertuin. Er was niet echt een vastomlijnd beplantingsplan, behalve dat ik een paar persoonlijke favorieten wilde hebben (waaronder magnolia, vlinderstruik, krentenboom, vrouwenmantel, siersalie, rozen, ridderspoor, kattenkruid en vingerhoedskruid), omdat ik nou eenmaal van de sfeer van cottage-tuinen hou. De planten werden medio april bezorgd en ze stonden nog geen dag in de grond, of ik maakte kennis met het slakkenleger. Ik had toen nog geen idee wat me te wachten stond.

De slakkenstrijd

Mijn slakkenstrijd begon met korrels. Ik had nog een klein restje 15 jaar over-de-datum egel- en vogelvriendelijke ecologische slakkenkorrels staan, dus dat strooide ik rond mijn hosta’s en ridderspoor. Het bleek niet te helpen, dus ik begon te zoeken naar gifloze, diervriendelijke alternatieven. In mijn zoektocht op internet vond ik de mij reeds bekende, maar ook enkele onbekende methoden. Zoals de vaak genoemde biervallen, koper, zaagsel etc. Ook krijg ik naar aanleiding van enkele wanhopige berichten op Instagram, met regelmaat links toegestuurd naar artikelen over wat je er zoal tegen kunt doen.

Omdat er ontzettend veel tips en trucs zijn (en gebruik alsjeblieft géén zout; dit is absoluut geen goede tip, maar pure dierenmishandeling), zal ik hieronder beschrijven wat ik tot nu toe heb geprobeerd en wat mijn persoonlijke bevindingen zijn. En ook bij welke methode ik ben blijven hangen wegens het meest succesvol. Daarbij moet wel in acht worden genomen, dat op de fruitbomen na, mijn hele tuin bestaat uit jonge, dus onvolwassen aanplant. De blaadjes zijn ontzettend mals, hierdoor zitten slakken zelfs op planten die bekend staan als “niet lekker voor slakken”. Het kan dus zijn dat dit de resultaten van mijn bevindingen heeft beïnvloed.

Ecologische slakkenkorrels

Toen ik ooit de slakkenkorrels kocht, was ik nog niet zo bewust van mijn footprint. Ik wist wel dat ik geen gif moest gebruiken, maar ecologisch klonk goed. Eigenlijk dacht ik gewoon niet echt na. Of misschien onbewust: er staat egel- en vogelvriendelijk op de verpakking, dus het zal wel goed zijn. Dat die korrels eigenlijk helemaal niet zo goed zijn, kwam ik pas later achter. Toch strooide ik dit jaar de verpakking leeg: het is immers al gekocht, dus dan kan ik het net zo goed opmaken. Met weggooien schiet je niks op, zo is mijn algemene redenatie.

De korrels waren echt oud, maar werden wel opgegeten door de slakken. Het zou hun vraatzucht doen afnemen en het doodt ze zonder dat ze slijmresten achterlaten of schadelijk zijn voor hun natuurlijke vijand. Toch voelde het verkeerd: die slakken hebben niks tegen mij, zij hebben gewoon honger. Daarbij doden deze korrels ook de nuttige slakken (ja, die zijn er ook), zoals de kleurrijke gewone huisjesslakken en de tijgerslak/grote aardslak. Kortom: ik koop de korrels niet meer en zal ze ook niet aanbevelen.

Als je zelf die dierenliefde niet voelt en wel enorme plantenliefde hebt, dan heb ik misschien een andere reden om de slakkenkorrels niet te gebruiken: ik heb gemerkt dat het ook slakken aantrekt. Ik strooide immers ook om bepaalde planten die nog niet waren aangetast, maar waarvan ik wist dat slakken die lekker vinden. De volgende dag waren daar de slakkenkorrels weg, maar óók de plant die ik had willen beschermen, en die ze in de dagen ervoor nog niet hadden opgemerkt.

De bierval

Meest gehoord van alles: de bierval. Slakken zijn notoire alcoholisten en dol op bier. Van heinde en verre stromen ze toe om mee te lallen in de lokale kroeg, alias bierval. De volgende dag vind je een stel bezopen en verzopen slijmerige slierten bij elkaar. De meeste mensen knutselen zelf iets van yoghurtbakjes of opengeknipte frisdrankflessen, maar er zijn ook speciale vallen te koop. Eigenlijk hoort deze methode niet in het rijtje thuis, want ik heb hem dit tuinseizoen niet geprobeerd (maar wel in het verleden).

Koper

Koper zou een schokje moeten veroorzaken als reactie op slakkenslijm. Het schrikdraadeffect. Niet dodelijk maar “het zal ze een lesje leren!”. Ja, ook ik schudde spaarpotten en portemonnees leeg op zoek naar koperen muntjes. Ik legde ze om mijn dahlia’s en zonnebloemen. Voor slakken absoluut comfortfood.

In het begin leek dat te helpen. Mijn dahlia’s bleven gespaard, evenals de zonnebloemen. Tot de blaadjes groter werden en over de koperbarrière heen groeiden: slakken kunnen prima op hun achterlijf rustend in de hoogte reiken, op zoek naar hun geliefde maaltje. Daarbij had ik inmiddels ook last van ware kamikazeslakken, die de kopermunten trotseerden.

Beter is dan kopergaas of kopertape (voor om potten). Dit is echter buitenproportioneel duur. Ik las wel dat sommigen (veel betaalbaardere) kopersponsjes afrollen. Te koop bij onder andere Dille en Kamille en zelfs de Zeeman heeft een nog voordeliger variant, die prima geschikt is als slakkenschrikmiddel. Dit laatste heb ik echter niet geprobeerd.

Droge barrière

Zaagsel, schelpengruis, zilverzand, schapenwol, koffiedik, cacaodoppen, lavameel, scherp grind, eierschalen, het wordt allemaal aanbevolen, aangezien slakken er niet graag overheen kruipen. Toegegeven, ik heb niet alles in dit rijtje geprobeerd, maar een groot deel wel. Mijn bevindingen: ik heb echt een gepantserd slakkenleger, want ze trekken zich er niks van aan. Zo zou cortenstaal (dat roestige staal, dat je tegenwoordig veel in tuinen ziet en ik ook heb) ook zeer onaantrekkelijk zijn. Ik kan uit ervaring vertellen dat ik ze er gewoon vanaf pluk. Evenals het zaagsel, koffiedik, zand, grind etc.

Havermout

Slakken eten liever havermout dan sappige blaadjes. Een afleidingsmanoeuvre dus. Ook deze tip hoort eigenlijk niet in het rijtje thuis, want ik heb het, net als de eerdergenoemde aaltjes, zelf niet geprobeerd. Ik vind het niet mooi, zo’n wit hoopje rond mijn planten en het lijkt me vooral muizen naar je tuin te lokken. Daarbij eet de slak zich hieraan dood, heb ik me laten vertellen. De review is dus niet op basis van persoonlijke ervaring, maar vanuit persoonlijk inzicht.

Rapen

En dan nu de enige methode die werkt voor mij: twee maal daags rapen. Zelf doe ik dat gewoon met de blote hand. Ik hoor wel eens dat mensen ze dan in kokend water of het riool gooien, of doormidden hakken/knippen. Het lijkt me voor zich spreken dat dit voor mij geen optie is. Ik geef ze een gratis vliegles door ze met een enorme zwieper in het hoge gras achter op de geluidswal te gooien. Daarbij ga ik bij het invallen van de schemering op slakkenjacht, al dan niet met zaklamp. Inmiddels ken ik hun favoriete plekjes (de ridderspoor, kattenkruid, moestuinbakken, dahlia etc.), dus ik heb ze zo gevangen. In de ochtend ga ik nog een keer.

Ik kan ze in het hoge bermgras gooien. Heb je zelf niet zo’n plek (en nee, de tuin van de buren is geen optie), dan moet je ze minstens 20-30 meter van je huis zetten. Ze kruipen 3 meter per uur: het is in mijn geval ongeveer 20-25 meter van het hoge gras naar het eerste aantrekkelijke plantje, de volgende ochtend zijn ze ongeveer bij het grindpad aangekomen en geef ik ze deel 2 van hun vliegcursus, waarop ze de rest van de dag wegblijven, tot de avondschemering.

Lokken met een plank

Een variant op rapen is om ze eerst te lokken naar een soort verzamelplek. Dit doe je door een vochtige plank, of stuk karton neer te leggen. Slakken kruipen daar graag onder. De volgende ochtend raap je ze zo bij elkaar. Er zijn ook mensen die fraaie constructies fabriceren door vochtige terracottapotjes over elkaar heen stapelen, of vergelijkbare kunstwerken. Het principe is op hetzelfde gebaseerd: slakken houden van natte, donkere schuilplekken en zullen zich daar verzamelen (en voortplanten?). Het ziet er alleen iets minder lelijk uit.

Ik heb deze truc per ongeluk geprobeerd tijdens de bouw van onze tuinkas, waarbij de kartonnen dozen natgeregend buiten bleven liggen. Gevolg: iedere ochtend jackpot. Er zaten echter evengoed nog veel slakken op andere plekken, dus misschien werkt het alleen als je de hele tuin vol legt met karton of planken.

Conclusie van mijn persoonlijke slakkenstrijd

Een lang verhaal, om tot de conclusie te komen dat als je de slakken niet wilt doodmaken, je moet accepteren dat het tijd en geduld kost en dat er af en toe toch een plantje verloren gaat. Het rapen is voor mij het meest effectief. Ik heb nog steeds wel aangevreten planten, maar acceptabel – ik hoef ook geen perfecte tuin. In het begin raapte ik er twee maal daags meer dan 150. Nu minder dan 20 per keer.

Overigens zijn er ook planten die echt met rust gelaten worden: zoals vrouwenmantel, het supergiftige vingerhoedskruid (al proberen sommige diehards de bladeren wel) en prikkende rozen of planten met taaie bladeren, zoals skimmia. En voor veel planten geldt dat slakken ze alleen opeten als ze nog jong, frisgroen en mals zijn, dus je kunt ervoor kiezen om eerst binnenshuis of in een kas(je) op te kweken.