Loevestein en Hugo de Groot in een notendop

De prilste geschiedenis van Slot Loevestein

Slot Loevestein heeft een rijke geschiedenis. In 1361 liet ridder Dirc Loef van Horne een huis bouwen op de strategische plaats waar de rivieren de Maas en de Waal samenkomen. Ridder Loef begon bescheiden met een simpele toren, ook wel blokhuis genoemd. Hoewel het de vorm had van een blok, is de naam verbasterd van het oude woord voor balkenhuis. De term blokkeren stamt dan wel weer hiervan af. Blokkeren was ook precies het doel van de woning. De plek was namelijk gemaakt voor verdediging, maar ook om illegaal tol te heffen.

Waarschijnlijk kwamen al snel de muren op hem af, want binnen 10 jaar bouwde ridder Loef zijn eenvoudige optrekje uit tot een heus kasteel. Dirc’s leenheer, de machtige graaf van Holland, liet zijn oog vallen op het imposante bouwwerk. Het stond precies op de grens van Holland en Gelre. Of liever gezegd: meer Gelre dan Holland; reden om het zich toe te eigenen.

Ruim twee eeuwen en een boel eigenaren later

In de 16e eeuw waren de Nederlandse provinciën in een heftige strijd verwikkeld met de Spaanse koning (iets met Tachtigjarige oorlog). Ook Slot Loevestein raakte bij deze vrijheidsstrijd betrokken. De Spanjaarden zagen de strategische ligging van Loevestein en legerden er troepen. Maar eind 16^e eeuw wist een klein groepje watergeuzen, onder leiding van Herman de Ruijter, met een list het Slot in te nemen. Dat lukte voor even, maar de Spanjaarden lieten het er niet bij zitten en dat kostte Herman zijn leven.
Zijn hoofd eindigde op een staak in Den Bosch, de rest van zijn lijf bungelde nog enige tijd als een soort vogelverschrikker op het slot. Zo ging dat in die tijd.

Uiteindelijk lukten het de geuzen alsnog en Loevestein belandde in Staatse handen. Willem van Oranje liet Slot Loevestein versterken met vestingwallen en een gracht. Binnen de vestingwallen woonden soldaten; aanvankelijk in houten barakken, later in stenen huisjes.

Het kasteel bleek heel geschikt als gevangenis. Vrijwel alle kamers werden inmiddels als cel gebruikt. De gevangenen waren geen criminelen, maar staatsgevangenen van de Republiek der Verenigde Nederlanden. In Loevestein zaten politiek en religieus andersdenkenden gevangen, evenals krijgsgevangenen.

Hugo de Groot: de bekendste gevangene

Hugo de Groot is toch wel de meest bekende gevangene. Hij zag in 1583 in Delft het eerste levenslicht. Al snel verbaasde hij iedereen met zijn intelligentie en kennis.

Hij had vast geen angstaanjagende leraren en ook geen moeite met lange lappen tekst, want hij deed erg zijn best op school. Sterk nog: Hugo is een regelrecht wonderkind te noemen, want hij was nog maar elf jaar oud toen hij begon aan een rechtenstudie aan de Universiteit van Leiden. Vijf jaar later behaalde hij zijn doctorstitel.

De Synode van Dordrecht

Tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621), oftewel een periode van vrede in de Tachtigjarige oorlog, begon er andere ellende. Er laaide een groot religieus conflict op tussen Remonstranten, aanhangers van professor Arminius (rekkelijken), en Contra-Remonstranten, aanhangers van professor Gomarus (preciezen). Het bleef niet bij een onschuldig meningsverschilletje.

Tijdens de Synode van Dordrecht in 1618 gebeurde het: er werd bepaald dat het rekkelijke standpunt verderfelijk was en werd daarmee verboden. De remonstrantse leden van de Staten van Holland werden meteen gevangen genomen. Johan van Oldenbarnevelt, de landsadvocaat, Hugo de Groot, pensionaris van Rotterdam, Rombout Hogerbeets, pensionaris van Leiden en Gilles van Ledenberg, secretaris van Utrecht: stuk voor stuk verdwenen ze in de gevangenis.

Na een half jaar voorarrest kregen ze te horen wat ze te wachten stond: Van Oldenbarnevelt kreeg de doodstraf en werd in 1619 bruut onthoofd. De andere twee heren werden tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld en naar Slot Loevestein overgebracht. Gilles kon zijn lot niet aan, hij beroofde zichzelf van het leven.

Daarom is lezen zo belangrijk!

Tijdens zijn gevangenschap las Hugo de Groot veel. Kisten vol boeken werden van en naar de gevangenis gebracht. Bij elke levering werd deze kist door bewakers goed gecontroleerd. Er mochten alleen boeken in zitten. Maar omdat de bewakers nooit iets verdachts hebben gevonden, keken ze na een poosje niet meer zo vaak in de kist. Maria van Reigersberg, zijn vrouw, en hun dienstmeisje Elsje bedachten een list.

Op 22 maart 1621 vluchtte Hugo de Groot in de boekenkist uit Loevestein. Hij vermomde zich bij de familie Daetselaar in Gorcum als metselaar en wist met succes de stad te ontvluchten, richting Parijs, alwaar hij na enige tijd met zijn gezin werd herenigd. Erg jammer dat hij uiteindelijk nog op relatief jonge leeftijd overleed na schipbreuk te hebben geleden. Maar zijn ontsnapping is in ieder geval legendarisch.