Bijzondere vrouwen

Vrijdag 8 maart 2024 is het internationale vrouwendag. Vroeger had ik een mening over al die zogenaamde speciale dagen. Inmiddels denk ik er wat genuanceerder over. Pannenkoekendag, dag van de koffie, of wereld stedenbouwdag geven niet per se toegevoegde waarde aan mijn leven. Maar als het gaat om internationale vrouwendag, dan zie ik er het nut nog wel van in.

Ik ga er gemakshalve maar van uit dat ik niemand voor het hoofd stoot als ik er een vrouwenmaand van maak, waarbij ik met ingang van 1 maart dagelijks een bijzondere vrouwen onder de aandacht breng. Iedere dag schilder ik een vrouw op een steen (suggesties zijn niet mogelijk, ik heb de lijst al klaar) en deel deze op sociale media en op deze pagina met een korte tekst en uitleg. De stenen gaan uiteraard zwerven.

Gelijke rechten en kansen

Ik beschouw mijzelf niet als een feminist. Misschien komt dat vooral doordat er in mijn hoofd een hardnekkig beeld blijft hangen dat nog stamt uit de jaren ‘70 of ‘80: een opstandige, quasi stoere vrouw met kortgeknipt haar en een protestbord, die zichzelf volledig gelijk ziet aan mannen. Daar kan ik mij niet mee identificeren. Ik zie mannen en vrouwen niet als gelijk. Mannen hebben andere kwaliteiten en tekortkomingen in vergelijking tot vrouwen. En er zijn bijvoorbeeld beroepen die minder geschikt zijn voor vrouwen en andersom. Ik ben er daarnaast van overtuigd dat een vader een andere rol in het gezin heeft dan een moeder, al weet ik dat veel mensen daar anders over denken.

Ik ben echter wel voor emancipatie. Vrouwen hebben gelijke rechten als mannen en behoren ook gelijke kansen te krijgen, rekening houdend met hun persoonlijke capaciteiten. Vrouwen zijn niet beter of juist slechter dan mannen, ze hebben andere kwaliteiten die in dezelfde beroepen ook andere voor- en nadelen naar bovenhalen.

Eén wereld, duizend vrouwen

Vrouwen worden overal (ook in onze cultuur) nog steeds bewust of onbewust gezien als minder dan mannen. Vrouwenhaat en -onderdrukking is echt niet iets uit vorige eeuwen. Zelf zie ik vrouwen eerder als een sterk, dan als een zwak geslacht en dat heeft niks met fysieke eigenschappen te maken (hoewel daar ook wel wat over te zeggen valt). Een sterke man is al snel machtig, maar een sterke vrouw is in mijn ogen krachtig. Dat kan in specifieke gevallen voor beide partijen nuttig zijn, maar ook dit is slechts mijn persoonlijke mening.

Het is echter niet mijn intentie een discussie te starten, want die zijn er al genoeg. Ik wil alleen aandacht schenken aan een aantal krachtige, dappere en bijzondere vrouwen, die mijns inziens veel hebben betekend in de geschiedenis. Een voorbeeld voor velen. En dan, op een uitzondering daargelaten, met name als het gaat om het bereiken van gelijke rechten en kansen voor iedereen ongeacht sekse, geaardheid, huidskleur, afkomst of geloof. Geheel in een vrije interpretatie van het thema van 2024: “een wereld, duizend vrouwen”, zijn dit vrouwen van over de hele wereld.

Iedere dag een steen

Iedere dag gaat er een nieuwe steen met een portret van een bijzondere vrouw op pad, ook na 8 maart. Een aantal van deze vrouwen leeft nog, de meesten zijn niet meer onder ons. Zij mogen niet vergeten worden. Ik zal deze stenen ook op Facebook (stories) en Instagram delen. Je hoeft dus niet iedere dag dit blog opnieuw aan te klikken als je mij op bovengenoemde kanalen volgt. Als je op de naam van de vrouw klikt, kom je op haar wikipedia-pagina terecht.

1 maart: Wangari Maathai

Wangari Maathai – Zij won als eerste Afrikaanse vrouw en als eerste milieuactivist een Nobelprijs voor de vrede. Zij zette zich niet alleen in voor mensenrechten, maar richtte ook een milieuorganisatie op tegen ontbossing. Ze legde als een van de eersten een verband tussen natuurbescherming en mensenrechten, nadat zij met eigen ogen zag hoe de vrouwen op het platteland leden onder de kaalslag van de natuur in Kenia. Haar strijd tegen corruptie moest ze bijna met de dood bekopen.

2 maart: Sacagawea

Sacagawea – Zij reisde als jonge Indiaanse moeder met haar baby op haar rug mee met een expeditie om Amerika verder in kaart te brengen en fungeerde als tolk en bemiddelaar tussen de kolonisten en de inheemse Amerikaanse bevolking.

Zij was een heel belangrijk en gewaardeerd lid van de expeditie. Begin 20^e eeuw werd zij Amerikaans symbool voor de waarde en onafhankelijkheid van vrouwen. Haar beeltenis is sinds 2000 te vinden op de Amerikaanse dollarmunt.

3 maart: Edith Cowan

Edith Cowan – Deze Australische activiste streed eind 19^e en begin 20^e eeuw voor de rechten en het welzijn van vrouwen en kinderen. Ze was de eerste vrouw die in een Australisch parlement zetelde. Door haar huwelijk met een Australische magistraat kreeg ze inzicht in de effecten van armoede en gebrek aan onderwijs.

Ze pleitte niet alleen voor beter onderwijs, maar ook voor gelijk stemrecht voor vrouwen. Edith, die zelf een gewelddadige vader had, vocht ook tegen huiselijk geweld, dronkenschap en sprak openlijk over geslachtsziekten, prostitutie, anticonceptie, onwettigheid en seksuele misdaden. In 1920 werd ze benoemd tot Officier in de Orde van het Britse Rijk.

4 maart: Malala Yousafzai

Malala Yousafzai – Een bijzondere kinderrechtenactiviste die in 2012 een aanslag van de Pakistaanse taliban overleefde. Als dochter van een leraar strijdt zij er al sinds haar jonge kinderjaren (ze was nog maar 11) voor dat alle kinderen naar school mogen en dan specifiek ook de meisjes. De aanslag op haar leven weerhoudt haar er niet van deze strijd (tot op de dag van vandaag) voort te zetten. In 2013 werd Malala de jongste winnaar ooit van de Sacharovprijs.

5 maart: Jeanne d’Arc

Jeanne d’Arc – De alom bekende heldin van Frankrijk uit de 15e eeuw, werd in de geschiedkunde, kunst en literatuur neergezet als heilige, strijdster, heks, heldin, maagd en duivelin. Dat lukt niet veel vrouwen. Nog maar 17 jaar oud was ze toen ze beweerde dat ze ‘van boven’ de opdracht had gekregen om Frankrijk te bevrijden van de Engelse onderdrukking. Als aanvoerster van het Franse leger verjoeg ze de Engelsen bij Orleans.

Uiteindelijk werd ze levend verbrand omdat ze als vrouw mannenkleren droeg. Naar eigen zeggen deed ze dit vooral om niet verkracht te worden, ze sliep dan ook het liefst in een harnas. Over haar beweegredenen om ten strijde te gaan voor haar vaderland heb ik zo mijn bedenkingen (ingefluisterd door God?), maar – zo verhaalt de overlevering – haar standvastigheid over haar kledingkeuze is, gezien het tijdsbeeld en de omstandigheden, bewonderenswaardig.

6 maart: Elizabeth Fry

Elizabeth Fry – Deze Engelse gevangenishervormster zette zich in de 19^e eeuw in voor daklozen, verbeterde omstandigheden in gevangenissen en spande zich in om slavernij af te schaffen. Zij werd ook wel “angel of prison” genoemd. Zij ontfermde zich met name over het welzijn van vrouwen en kinderen in gevangenissen. Dit deed zij later ook elders in Europa, waaronder in Amsterdam en Zwolle waar ze speciale comités oprichtte. Haar beeltenis is terug te vinden op vijf pond biljetten uit 2001.

7 maart: Mary Seacole

Mary Seacole – Deze bijzondere verpleegkundige gaf zich halverwege de 19^e eeuw op in de Krimoorlog als vrijwilligster. Met behulp van eigen fondsen reisde ze af naar Balaklava, een nederzetting op het Oekraïense schiereiland de Krim, om daar soldaten te verplegen. Met behulp van drijfhout en metalen platen bouwde ze een onderdak om de gewonde soldaten op te vangen.

8 maart – internationale vrouwendag: Huda Sha’arawi

Huda Sha’arawi – Huda groeide eind 19e eeuw op in een Egyptisch patriarchaal haremsysteem, waarbij families uit de hogere klassen hun vrouwen, gescheiden van mannen, huisvestten in (door eunuchen bewaakte) gebouwen. De vrouwen droegen in het openbaar sluiers. De opvoeding van Sha’arawi zorgden ervoor dat ze in opstand kwam tegen het idee dat vrouwen bescherming nodig hebben. Met hulp van anderen (waaronder haar broer) heeft ze veel weten te bereiken.

Zo stichtte ze onder andere met hulp van een aantal Egyptische prinsessen en andere vrouwen een consultatiebureau op waar kinderen uit arme gezinnen werden gecontroleerd op gezondheid en hygiëne. Later werd hieraan een school gekoppeld waar werd onderwezen in huishoudkunde, gezinshygiëne en kinderverzorging. Dit consultatiebureau groeide uit tot een belangrijke ontmoetingsplaats voor vrouwen buiten hun harem. Later werd ze de eerste Egyptische vrouw die haar sluier in het openbaar afdeed. Na deze rebelse daad van Sha’arawi bleven maar weinig Egyptische vrouwen de sluier dragen.

9 maart: Jane Austen

Jane Austen – Deze vrouw is vooral voor mij persoonlijk een bijzondere vrouw en zoals vele anderen ben ik fan van haar schrijfsels. Misschien was ze niet zo’n heldin als eerdergenoemde dames, maar toch heeft zij een weg vrijgemaakt en veel betekend voor toekomstige vrouwelijke schrijvers. Ze leefde in een tijd dat het schrijverschap alleen voor mannen was weggelegd. Zij loste dit op door anoniem te publiceren. Dankzij haar neef, die haar indirect beroemd heeft gemaakt, kunnen wij heden ten dage nog steeds genieten van haar komische en – voor die tijd – unieke schrijfstijl.

Hoewel Jane romantische verhalen schreef, was er in haar eigen leven niet veel plek voor romantiek. In 1802 werd ze ten huwelijk gevraagd door de welgestelde Harris Bigg-Wither en zij stemde toe. Maar nog de volgende dag trok ze haar instemming in. De reden hiervoor is niet bekend; Jane is uiteindelijk nooit getrouwd. Op haar dertigste is Jane een muts gaan dragen, als teken dat ze niet langer beschikbaar was op de huwelijksmarkt. Net zomin als haar zus en beste vriendin Cassandra, met wie ze tot haar dood samenwoonde. Volgens de verhalen stierf Jane op haar eenenveertigste in de armen van Cassandra. Kortom: Jane was een vrouw die haar eigen leven leefde en niet naar andermans verwachtingen of door samenleving opgelegde regels.

10 maart: Marie Stopes

Marie Stopes – De Schotse Marie was de eerste vrouwelijke academicus verbonden aan de universiteit van Manchester. Zij voerde actie voor vrouwenrechten en was fervent voorstander van geboortebeperking. In 1913 schreef Marie, naar aanleiding van haar echtscheiding met haar eerste man, het controversiële boek ‘Married Love’, over hoe zij dacht dat het huwelijk zou moeten werken. Het boek werd echter pas, met hulp van haar nieuwe echtgenoot, in 1918 gepubliceerd en ze heeft daarmee geboortebeperking/ anticonceptie op de kaart gezet.

Samen met haar tweede man richtte zij later de eerste anticonceptiekliniek van Groot-Brittannië op en ontwikkelde ze een voorbehoedsmiddel voor vrouwen. Hiervoor gaf ze haar werk bij de University College London op. Later volgden meer klinieken door het hele land. De hieruit voortgekomen organisatie ‘Marie Stopes International’ zet zich nog steeds wereldwijd in tegen ongewenste zwangerschappen.

11 maart: Florence Nightingale

Florence Nightingale – De (in 1820) in een welgestelde familie geboren Florence voelde zich al op jonge leeftijd geroepen tot de ziekenverzorging. Hoewel van haar werd verwacht dat ze zou gaan trouwen, keerde ze zich van haar aristocratische afkomst en de wensen van haar ouders af, om zich vervolgens te richten op het verbeteren van het lot van arme, zieke mensen. Ze kreeg ruimschoots kans hiertoe, toen ze werd gevraagd om de situatie van de Engelse gewonde soldaten in de Krim te verbeteren.

Wat ze daar aantrof, overtrof echter alle verwachtingen: een slecht georganiseerd leger en een wanordelijke kazerne die als hospitaal moest dienen. Een plek zonder water of goede sanitaire voorzieningen. Verpleegsters of artsen waren er nauwelijks en het sterftecijfer was hoog. Ze heeft net als Mary Seacole (zie 7 maart) veel betekend in die Krimoorlog. Het lukte haar uiteindelijk om een goed lopend hospitaal op te zetten en het sterftecijfer van 40% terug te dringen naar 2%. Haar bijnaam was “The Lady With the Lamp”, vanwege haar nachtrondes langs gewonde soldaten. Ze was niet alleen dag en nacht toegewijd verpleegster, ze hield ook statistieken bij, die ze later presenteerde in overzichtelijke grafieken. Iets wat voor die tijd vernieuwend was.

Met haar aanpak en inzichten, die ze later ook beschreef in ‘Notes on Nursing’, was ze de grondlegster van de moderne verpleegkunde. Hier word ze nog steeds jaarlijks om herdacht.

12 maart: Emmeline Pankhurst

Emmeline Pankhurst – Emmeline staat bekend als een van de meest radicale feministen van de Eerste Feministische golf. Ze zette zich in de tweede helft van de 19^e eeuw en begin 20^e eeuw in voor het kiesrecht van vrouwen. Ze was aangesloten bij de suffragettes en omdat deze te weinig wisten te bereiken, richtte ze zelf in 1903 de Women’s Social and Political Union (WSPU) op. De WSPU streed voor vrouwenstemrecht in Engeland en ging soms over tot militante acties, zoals brandstichting. Emmeline kwam zelf meerdere keren in de gevangenis terecht en ging daar in hongerstaking.

Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, werd ze vrijgelaten onder de voorwaarde dat ze zich (en andere gearresteerde feministen) inzette voor de oorlog. Zij zag dit als een kans om te laten zien dat vrouwen net zo nuttig waren als mannen; het motto werd: ‘mannen vechten, vrouwen werken’. Over haar aanpak valt misschien te discussiëren, ze heeft wel veel weten te bereiken: in 1918 kregen vrouwen vanaf dertigjarige leeftijd stemrecht, dit was voor haar een grote overwinning. Vlak voor haar overlijden in 1928 kregen vrouwen volledig stemrecht.

13 maart: Helen Keller

Helen Keller – Als kind zag ik een film over Helen Keller, die in 1880 als gezonde baby werd geboren. Haar levensverhaal maakte op mij zoveel indruk, dat ik nog regelmatig aan haar moet denken. Met name bij het voor mijzelf zo van zelfsprekende genot van iets moois kunnen bekijken of horen. Helen verloor immers zelf op jonge leeftijd (19 maanden) door een ernstige ziekte zowel haar gezichtsvermogen als gehoor.

Deze bijzondere vrouw weigerde echter te leven als een invalide. Op zevenjarige leeftijd leerde ze het vingerspellen van Anne Sullivan. Hoewel het een paar weken duurde voordat ze het principe doorhad, lukte het haar vervolgens in een half jaar zo’n 600 woorden te spellen. Ze behaalde met behulp van Anne, het vingerspellen en brailleboeken een bachelor en inspireerde anderen als activist voor rechten voor mensen met een handicap.

14 maart: Rosa Parks

Rosa Parks – Rosa Louise Parks-McCauley was een Amerikaans burgerrechtenactiviste. Ze is vooral bekend geworden door haar verzetsdaad in 1955, waarbij ze weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan een blanke medepassagier. Ze zat zelf op dat moment in het voor zwarten gereserveerde deel achterin, maar kon het op dat moment niet meer opbrengen om haar plaats weg te geven. „Ik was niet in die bus gestapt om gearresteerd te worden”, vertelde ze later. „Ik was erin gestapt om thuis te komen.”

Haar burgerlijke ‘ongehoorzaamheid’ inspireerde vele anderen, waaronder de toen nog jonge dominee Martin Luther King. In navolging van de zwarte vrouwenbeweging in Montgomery, riep hij de zondag na Rosa’s arrestatie op tot een boycot van het openbaar vervoer.

15 maart: Anne Frank

Anne Frank – Anne Frank werd in 1929 in Duitsland geboren. Het was een tijd waarin Hitler’s haat tegen Joden al merkbare gevolgen had in Duitsland. Om die reden verhuist het gezin Frank naar Amsterdam om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Het alom bekende dagboek dat zij sinds haar dertiende verjaardag bijhield, was tijdens de oorlog haar beste vriendin die haar leerde omgaan met haar angsten en zou dat meer dan 2 jaar blijven.

Na een oproep via radio Oranje om oorlogsdagboeken en documenten te bewaren, bewerkte ze haar eigen dagboekfragmenten tot een lopend verhaal en noemde het “het Achterhuis”. Zij liet met haar schrijftalent een andere kant van oorlog zien: kracht, verlangen, liefde en hoop. De eerste Nederlandse uitgave verscheen op 25 juni 1947. Sindsdien zijn er wereldwijd meer dan 35 miljoen exemplaren van verkocht.

16 maart: Ada Lovelace

Ada Lovelace – Hoewel de computerwereld nog steeds vooral een mannenwereld is, was de eerste computerprogrammeur een vrouw: de Britse wiskundige Ada Lovelace, dochter van de beruchte dichter Lord Byron. Ze is bekend om haar beschrijvingen van de ‘analytische machine’ die door Charles Babbage in de periode 1837-1871 is ontworpen. Deze programmeerbare computer is uiteindelijk nooit voltooid. Het deel dat wel is gebouwd, was geheel mechanisch en werkte met het decimale systeem (hiermee is een belangrijk deel van het getal π berekend).

Ada zag destijds al in dat computers in staat zouden zijn tot meer dan enkel (zware) berekeningen doen. Terwijl anderen — waaronder Charles Babbage zelf — alleen geïnteresseerd waren in de rekenkundige capaciteiten van de computer.

17 maart: Maya Angelou

Maya Angelou – Deze bijzondere vrouw was naast burgerrechtenactivist ook schrijver, dichter, zangeres, danseres en hoogleraar amerikanistiek, filmproducent, actrice en componist van filmmuziek. Maar bovenal was ze een wijze, inspirerende vrouw die ernstig jeugdtrauma overwon en als eerste Afro-Amerikaanse vrouw een non-fictie bestseller schreef over haar eigen trauma. Als je meer wilt weten over deze sterke persoonlijkheid, dan is de prachtige documentaire ‘Maya Angelou, and still I rise’ een aanrader.

18 maart: Virginia Woolf

Virginia Woolf – Een bijzondere vrouw die zich niet in een paar woorden laat vangen. Deze schrijfster had, zoals zoveel krachtige vrouwen, geen makkelijk leven. Dat begon al met feit dat zij en haar zus slachtoffer waren van incest door hun halfbroers. Haar moeder overleed op jonge leeftijd en kort daarna stierf ook haar zusje; dit was de aanleiding voor de eerste zenuwinzinking.

Op latere leeftijd worstelde ze erg met zichzelf en haar geaardheid, wat tot meer zenuwinzinkingen leidde. Virginia ontwikkelde zich echter tot een getalenteerd schrijfster en was een feminist. Met haar literaire werken was ze haar tijd ver vooruit; in haar roman “Mevrouw Dalloway ”, die in 1925 voor het eerst werd gepubliceerd, bespotte zij de rol van de ideale huisvrouw en legde daarmee de kiem voor vrouwenemancipatie.

19 maart: Aletta Jacobs

Aletta Jacobs – De eerste vrouwelijke arts in Nederland. Op 20 april 1871 kreeg Aletta toestemming van minister J.R. Thorbecke om als eerste vrouw van Nederland medicijnen te gaan studeren. Zeven jaar later slaagde ze voor het artsexamen en op 8 maart 1879 promoveerde ze.

Zij was naast pacifist ook feminist en voorzitter van de vereniging voor vrouwenkiesrecht. Aletta had een onwrikbaar geloof in rechtvaardigheid en was het Nederlandse boegbeeld van de eerste feministische golf.

20 maart: Shirley Temple

Shirley Temple – Als kind was ik echt onder de indruk van actrice Shirley Temple, toen ik haar voor het eerst zag in de film Little Princess. Ik kon toen niet weten hoe moeilijk haar leven als kindsterretje was geweest, waarbij ze regelmatig te maken kreeg met pedofilie. Bij het horen van de naam Shirley Temple, denk ik ook nu nog vooral aan dat schattige meisje met de pijpenkrullen, maar ze was veel meer dan alleen dat.

Nadat ze stopte met acteren richtte ze zich op het politieke leven en ontpopte zich tot activiste, diplomaat en liefhebbende moeder. Het motto ‘nooit opgeven’, liep als een rode draad door haar leven en inspireerde mensen over de hele wereld. Met haar latere rol als borstkanker-bewustmakingspionier (zij kreeg in 1972 zelf borstkanker en overleefde dit) heeft zij mogelijk vele vrouwenlevens gered.

21 maart: Maria Montessori

Maria Montessori – Als voormalig werkneemster in het Montessori-onderwijs en moeder van een Montessorikind, kan ik deze vrouw niet in het rijtje laten ontbreken. Maria Montessori werd in 1870 in Italië geboren. Deze bijzondere vrouw zette zich onder andere in voor kinderen in sloppenwijken en ontwikkelde een speciale onderwijsmethode. Haar ideeën baseerden zich op de gedachte dat een kind een natuurlijke drang tot zelfontwikkeling en keuzevrijheid heeft.

Maria reisde veel door heel Europa. Niet alleen om haar lesmethode te propageren, maar ook om onderwijskrachten op te leiden en scholen te helpen stichten. Door de Spaanse burgeroorlog in 1936 (Maria woonde destijds in Barcelona) verhuisde Maria Montessori noodgedwongen naar Nederland (Laren). Na een verblijf van enkele jaren tijdens de Tweede Wereldoorlog in Brits Indië keerde ze naar Nederland terug en in 1950 kreeg zij een eredoctoraat aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Ze overleed in 1952 in Noordwijk.

22 maart: Diana Spencer

Lady Diana (Spencer) – Er is in haar veel te korte leven al van alles gezegd en geschreven over deze charismatische vrouw. Wat ik zelf in haar bewonder, is dat – ondanks haar eigen ‘bevoorrechte’ positie – voor haar iedereen in de samenleving meetelde en dat ze zich daar ook voor heeft ingezet. Ze heeft veel betekend in het verminderen van het stigma rondom lepra en aids. Daarmee liet ze zien dat ze een prinses van het volk was.

In 1995 ontving ze de Humanitarian of the Year award. Ze veilde 79 jurken en bracht daarmee 5 miljoen dollar op voor aids- en borstkankerorganisaties. Daarnaast zette ze zich in voor campagnes tegen het gebruik van landmijnen en steunde ze de dierenbescherming. En wist je dat ze tijdens haar bruiloft besloot de traditie te doorbreken door niet te zeggen dat ze Charles zou gehoorzamen? Ze was daartoe ook niet verplicht, want deze regel van mannelijke maritale macht en vrouwelijke handelingsonbekwaamheid was op 30 april 1958 al afgeschat uit de traditionele huwelijksbelofte. Toch heeft ze daarmee een krachtige boodschap uitgesproken, die 30 jaar later werd opgevolgd door Kate en William.

23 maart: Coretta Scott King

Coretta Scott King – Deze burgerrechtenactiviste zette na het overlijden van haar man (Martin Luther King) zijn werk voort. Ze kwam op voor de rechten van de Afro-Amerikaanse gemeenschap in Amerika en voor mensenrechten wereldwijd. Ook toen Martin nog leefde was ze actief. Haar man zag haar graag in de meer traditionele rol van moeder, echtgenote en huisvrouw. Ze zei hem dat ze die rol graag op zich nam, maar dat ze gek zou worden als dat het enige was wat ze zou doen. Ze wist dat ze veel meer in haar mars had. Haar man steunde haar hierin.

Hoewel ze het pad samen bewandelden, sloeg Coretta al snel een eigen, meer actievere weg in. Waar haar man vooral wilde preken en discussiëren, ging zij liever de straat op om te strijden tegen racisme. Onafhankelijk van haar man organiseerde ze benefietavonden. Ook hield ze toespraken als Martin verhinderd was. In haar toespraken sprak ze eerst vooral namens haar man, later steeds meer vanuit zichzelf. Hoeveel ze haar man ook bewonderde, ze wilde graag loskomen van het label ‘de vrouw van’, want ze was veel meer dan dat. Gerechtigheid kwam na haar overlijden in 2006. Ze wordt herdacht als ‘de First Lady van de burgerrechtenbeweging’.

24 maart: Ella Fitzgerald

Ella Fitzgerald – Afgezien van het feit dat ik haar muziek fantastisch vind, is deze bijzondere vrouw een schoolvoorbeeld van hoe je een traumatische jeugd (vol armoede en mishandeling, ze raakte zelfs dakloos) kunt overleven, tegenslagen overwint en hoe je je (zang)talenten optimaal benut. Ze won niet voor niets dertien Grammy’s en was hiermee ook de eerste Afro-Amerikaanse vrouw met een Grammy-award.

25 maart: Irena Sendler

Irena Sendler – In de reeks bijzondere vrouwen heeft het verhaal van deze vrouw het meest indruk gemaakt op mij. Irena was met haar 1,50 meter lengte een kwetsbaar ogend persoon, maar had de moed, durf, intelligentie en inzichten van een legercommandant. Zij was naast verpleegster in de epidemiecontrole, ook verzetsstrijdster gedurende de Tweede Wereldoorlog. Het lukte deze krachtige vrouw om, met hulp van anderen en gevaar voor eigen leven, 2500 Joodse kinderen uit de Joodse getto te bevrijden en onder te brengen bij andere gezinnen, weeshuizen en kloosters.

De kinderen werden in (al bezette) grafkisten, gereedschapskisten, kratten, jute zakken en koffers verstopt en via geheime routes door het riool in veiligheid gebracht. Van elk kind dat ze wist te redden schreef Irena de naam en ware identiteit op dunne vloeipapiertjes en – in een door haarzelf bedachte code – op, zodat hun families ze konden vinden als de oorlog ooit voorbij zou zijn. Ze werd door de Gestappo gemarteld om de namen van deze kinderen prijs te geven, maar ze hebben het nooit uit haar gekregen. Ondanks alles wat ze heeft meegemaakt, werd Irena 98 jaar oud. Haar aangrijpende verhaal is beschreven in het biografische boek ‘Irena’s Kinderen’, een absolute aanrader om aan je boekencollectie toe te voegen.

26 maart: Sojourner Truth

Sojourner Truth – Deze in 1779 geboren bijzondere vrouw was een Amerikaanse burgerrechtenactiviste. Ze werd geboren in een tot slaaf gemaakt gezin in een Nederlandse nederzetting New York. Na een aantal maal verkocht te zijn, werd ze uiteindelijk gedwongen om te trouwen met een oudere slaaf met wie ze vijf kinderen kreeg. Uiteindelijk wist ze samen met haar jongste dochter te vluchten. Ze werden opgenomen in een quakergezin.

Sojourner werd na haar ontsnapping bekend door haar strijd voor de rechten van de vrouw en voor afschaffing van de slavernij. Haar bekendste toespraak was op een bijeenkomst voor vrouwenrechten in Ohio waar ze “Ain’t I a Woman?” riep. Ze doelde op het verschil tussen de positie van witte vrouwen en tot slaaf gemaakte zwarte vrouwen en hoopte hiermee de witte vrouwen te betrekken in haar strijd.

27 maart: Fatima El-Fihriya

Fatima El-Fihriya – Wist je dat de eerste universiteit ter wereld ooit werd opgericht door een vrouw? En wel door de hoogopgeleide Tunesische Fatima El-Fihriya. Vroeg in de 9e eeuw reisde ze met haar vader en zus Mariam naar Marokko. Met de erfenis die ze ontving na het verlies van haar vader richtte ze in 859 een moskee en onderwijsinstelling op. Deze ontwikkelde zich uiteindelijk tot de Universiteit van Al-Qarawiyyin, genaamd naar Fatima’s geboorteplaats Qayrawan in Tunesië.

28 maart: Mary Wollstonecraft

Mary Wollstonecraft – De Engelse schrijfster Mary Wollstonecraft kwam eind achttiende eeuw op voor de rechten van vrouwen en wordt hiermee beschouwd als een van de grondleggers van de feministische filosofie. Gefascineerd door de Franse Revolutie vertrok ze in 1792 naar Parijs, om de revolutionaire ontwikkelingen van dichtbij mee te kunnen maken. In dat jaar schreef ze haar bekendste manifest ‘A Vindication of the Rights of Woman‘.

Mary streed met name tegen het idee dat vrouwen zwakke wezens zijn, die enkel zijn geschapen om charmant te wezen en niet om zelf te redeneren, zoals in die tijd de overheersende mening was.

29 maart: Rosa Manus

Rosa Manus – Rosa was een Nederlandse pacifist en was activiste voor vrouwenkiesrecht en vrouwenrechten in het algemeen. Ze zat in verschillende verenigingen voor vrouwenrechten. In 1932 haalde deze bijzondere vrouw als vredesactiviste 8 miljoen handtekeningen op van vrouwen over de hele wereld.

Ze was medeorganisator voor conferenties en vredesorganisaties tegen oorlog en fascisme, hiervoor werd ze in de Tweede Wereldoorlog gevangengenomen door de nazi’s. Ze werkte nauw samen met de op 19 maart beschreven Aletta Jacobs.

30 maart: Simone de Beauvoir

Simone de Beauvoir – Simone was een Franse filosofe, schrijfster en feminist. In 1949 bracht zij het invloedrijke boek ‘De Tweede Sekse’ uit. In dat boek beschreef ze dat vrouwen door de samenleving worden gevormd en altijd op de tweede plaats komen. Haar boek beïnvloedt de wereldwijde vrouwenbeweging tot op de dag van vandaag.

31 maart – Anna Politkovskaja

Anna Politkovskaja – Deze journaliste had een nationale en internationale reputatie dankzij haar berichtgeving over de oorlog in Tsjetsjenië. Zeven jaar lang weigerde ze deze berichtgeving op te geven, ondanks talloze bedreigingen en meerdere aanslagen (waaronder vergiftiging) op haar leven.

Ze had weinig op met Poetin. Naar eigen zeggen vanwege het cynisme‚ het racisme en de leugens. En vooral vanwege degenen die onschuldig zijn vermoord en die nog hadden kunnen leven. Deze woorden uit Anna Politkovskaja’s boek ‘Poetins Rusland’ (uitgebracht in 2004) drukken zowel haar missie‚ als het waarschijnlijke motief voor haar moord uit. Op 7 oktober 2006‚ de verjaardag van president Vladimir Poetin, werd Anna doodgeschoten in de lift van haar eigen appartementencomplex.