We leven in een droom

Leestijd: 5 minuten

Afgelopen weekend vond Struinen in de tuinen editie 2025 plaats. Aangezien we midden in een enerverend weekend inclusief korte nacht zaten, besloten we niet zo veel te struinen. We bezochten slechts een paar optredens, op loopafstand binnen onze eigen woonwijk.

Met name de laatste was de moeite waard: de Culemborgse zangeres Mama Indigo. Het was niet alleen muzikaal genot; tot mijn verrassing liet ze in een vooraankondiging de woorden “we leven in een droom” vallen. Dat was voor mij voor het eerst dat iemand ‘in het wild’ verwijst naar non-dualiteit. Ze heeft er zelfs een mooi nummer over geschreven. Voor mij was dit de aanleiding voor een nieuw blog, aangezien die bewuste woorden altijd een beetje schuren.

Dromen doe je als je slaapt

Zoals ik een aantal maanden geleden beschreef in Verlichting en andere begrippen, vind ik de beeldspraak dat het leven als in een droom is lastig te bevatten. Het is meer non-duale poëzie dan een heldere uitleg. Dromen doe je immers als je slaapt. En hoewel er mensen zijn die beweren dat je tijdens je droom daadwerkelijk andere dimensies betreedt, is een droom – voor zover ik weet – vooral de verwerking van indrukken uit het dagelijks leven.

Er bestaat natuurlijk ook zoiets als dagdromen; een beetje mijmeren over al die dingen die je je stellig voorneemt en vervolgens net zo stellig toch maar niet uitvoert. Slaap- en dagdromen zijn totaal verschillende fenomenen, die ik beide niet goed kan rijmen met non-duaal inzicht. Zelf heb ik ‘we leven in een droom’ allang naast me neergelegd. Desondanks blijft het zinnetje hardnekkig terugkeren binnen de non-dualiteits-leer, wat me uitdaagt om het opnieuw onder de loep te nemen. Als er zelfs een mooi lied over wordt gezongen, dan zal het wel ergens op slaan. Nader onderzoek is het minste wat ik kan doen.

Waarom wordt het vergeleken met een droom?

Het woord ‘droom’ wordt gebruikt als metafoor voor ongrijpbaarheid, vergankelijkheid en het ontbreken van een onafhankelijk bestaan.

Iedereen droomt, ook blinde mensen, zelfs dieren. We dromen het meest tijdens de REM-fase van onze slaap. Tijdens deze fase schoont het brein informatie op en versterkt wat belangrijk is. Deze verwerking van indrukken wordt gevoed door dagelijkse ervaringen, emoties, verlangens of onopgeloste innerlijke spanningen.

Hoewel je net zo makkelijk over een roze olifant op een driewieler kunt dromen als over een realistisch dispuut met je onverklaarbaar boze buurman, blijkt de droomwereld bij het ontwaken illusoir. Die slaap-illusie is echter van heel andere aard dan de non-duale illusie. Dat is dan ook de reden waarom ik de droomvergelijking lastig vind; het schept meer verwarring dan helderheid. Het is eigenlijk een metafoor voor gevorderden.

We leven in een illusie

Hoewel ik het een onduidelijke vergelijking vind, begrijp ik wat er in metaforische zin wordt bedoeld. Dromen zijn een illusie, je komt erin voor, maar je bent niet de dromer (bedenker van het verhaal). In eerdere blogs legde ik de illusoire aard van ons bestaan al uit, maar voor wie dat heeft gemist, zal ik het zeer beknopt (incompleet) samenvatten.

De wereld – en daarmee jouw realiteit – verandert voortdurend. Wat het ene moment nog een vaststaand feit is, kan een minuut later 180 graden zijn gedraaid. Wij nemen bovendien waar dankzij ons bewustzijn. Maar wat onze zintuigen ons voorspiegelen, is niet per se de realiteit. De wereld ziet er voor iemand die kleurenblind is bijvoorbeeld heel anders uit; sowieso zien wij kleuren niet allemaal hetzelfde. Ook kunnen objecten of personen voor iedereen een andere betekenis hebben naar gelang onze afkomst, culturele achtergrond en conditionering. Deze objecten/personen veranderen ook voor jezelf voortdurend van lading en betekenis.

De illusie begint pas echt serieuze vormen aan te nemen bij je eigen verhaal over verleden, toekomst, doelen en controle. Dit is slechts een mentale projectie, waarbij je beetje bij beetje verder van de realiteit afraakt. Je herinnert je een gebeurtenis namelijk maar één keer. De volgende keer dat je de herinnering oproept, is dat een reproductie van de laatst opgeslagen versie van de oorspronkelijke gebeurtenis (reconsolidatie genoemd). Een versie die waarschijnlijk herschreven is met behulp van nieuwe inzichten. Deze herinnering is na een aantal keer oproepen niet meer wat het ooit daadwerkelijk was.

Om het tot slot nog weerzinwekkender te maken: wij zijn zelf een illusie. We beleven onszelf als een afgescheiden ‘ik’ enkel dankzij ons zelfbewustzijn, waarmee wij (samen met een handvol diersoorten) unieke wezens op deze aardkloot zijn.

We leven in een film

Een beter en eveneens veelgebruikt voorbeeld is de film. Als eerste ter illustratie dat je eigen bewustzijn je voortdurend illusies laat ervaren die heel realistisch lijken, maar die het niet zijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het lezen van een boek of tijdens het kijken naar een film.

Dat laatste voorbeeld is naar mijn mening een minder verwarrende metafoor om het leven als illusie uit te leggen dan de droom. Stel: je kijkt naar een film en je raakt helemaal meegezogen in het verhaal. Je vergeet even dat je in de bioscoop zit en het voelt alsof je je midden in het verhaal bevindt. Je bent je niet eens meer bewust van de popcorn die je systematisch aan het wegkauwen bent. Als de aftiteling begint, weet je het weer: “Oh ja, het was maar een film.” Hoewel het echt jij was die de film zat te kijken, was je even niet dezelfde persoon als je gedurende je dagelijkse bezigheden bent. Misschien had je zelfs even geen mentale zorgen of fysieke pijn; je zat tijdelijk in een andere realiteit.

En nu ik toch de film gebruik als metafoor, het kan nog veel beter. Non-dualiteit begrijpen kan ook aan de hand van het fenomeen film zelf: het leven zoals we dat denken te kennen: met een ik, met anderen, met strijd en tijd, is als die film die je zojuist hebt gekeken. Het scherm is het Bewustzijn waarin alles verschijnt en verdwijnt en dat scherm verandert niet. Het maakt niet uit of je nu moet lachen of huilen om de film. Het scherm (een metafoor voor het Bewustzijn) blijft altijd onaangetast.

“The movie of life plays on the screen of awareness. The screen never moves, never changes, and is never affected by the images that appear on it.” – Rupert Spira (filosoof, schrijver en pottenbakker)