Sociale media: een vloek of een zegen?

Woensdagavond zag ik de eerste aflevering van het derde seizoen van de officiële Netflixserie Black Mirror. Een goede serie, vind ik (en volgens IMDB velen met mij). Niet alle afleveringen zijn even sterk, maar het geheel is afwisselend genoeg om te blijven kijken. De naam Black Mirror zou zijn afgeleid van het scherm van je mobiele telefoon, dat uit staat.

Rode draad in deze satirische sciencefictionserie is een nabije toekomst waarin sociale media en de huidige technieken verder zijn doorontwikkeld. Dit heeft bijna onmenselijke en tevens onrealistische gevolgen als resultaat. Gelukkig maar dat het niet realistisch is, maar bij een aantal afleveringen denk ik toch wel: “dit zou ons ook best te wachten kunnen staan”.

Ziekmakende ontwikkelingen in sociale media

Bij de aflevering “Nosedive” die ik eergisteren zag, was het ziekmakende aspect van de futuristische  internetontwikkelingen wel erg ver doorgevoerd. Toch waren er herkenbare elementen. Zoals het feit dat ik soms bepaalde druk ervaar op sociale media.

Mede daardoor bleef de aflevering gisteren de hele dag door mijn hoofd spoken en gaf het inspiratie voor een vlugge pentekening. Voor wie de serie nog wil gaan kijken adviseer ik de cursieve tekst over te slaan. Dit vanwege mogelijke spoilers.

Centraal in deze aflevering staat een puntensysteem dat je sociale status op vrij extreme wijze beïnvloedt. Iedere (inter)actie, van het plaatsen van een foto op sociale media, tot een vraag aan een informatiebalie en van je rijgedrag in het verkeer tot een telefoongesprek met je vrienden, wordt beoordeeld.

[spoiler alert:]
De hoofdpersonage raakt hier ernstig door geobsedeerd. Dat wat ze online plaatst is geen uiting van haar dagelijkse leven met bijbehorende stemmingen en emoties, maar meer een onrealistische weergave met als doel punten te scoren. Ze wendt zich tot extremen om maar een hoge beoordeling te krijgen. Ook tegen haar directe omgeving voert ze duidelijk een act op, om in aanzien en populariteit te stijgen.

Uiteindelijk loopt dit compleet uit de hand. Met name vanaf het moment dat ze wordt gevraagd om bruidsmeisje te zijn. Dat de overige bruiloftsgasten meer punten hebben dan zijzelf, ondermijnt haar reële denkvermogen op absurde wijze.

Een langdurige Facebookstop

Een flinke tijd terug ben ik gestopt met Facebook. Wel vaker dat ik een paar weken wat rustiger deed, maar dit keer was het van langdurende aard. Ik had mijn account alleen nog omdat het handig is als inlogaccount, maar ik las bijna niks meer van anderen en plaatste zelden zelf nog een bericht.

Het was ten tijde van de burn-out, maar dat was niet eens de enige reden waarom ik me even terugtrok. Het hele principe van Facebook benauwde me ineens. Ik zag zich langzaam het proces voltrekken dat in die bewuste blackmirroraflevering op overdreven wijze is weergegeven.

Ik ervoer met name dat iedere zucht en scheet wordt gedeeld, met als hoofddoel leuk gevonden te worden. De bizarre diversiteit aan selfies die een betere versie van de werkelijkheid weerspiegelen, foto’s van perfect opgediend voedsel en kijk-ons-het-leuk-hebben. Het stond me zo tegen.

De grote waaromvraag drong zich op. Iedereen weet toch dat het niet zo is als het op internet wordt gepresenteerd? Of dat de creatieve keukenprinsessen op zijn minst een koude maaltijd hebben tegen de tijd dat die foto goed genoeg is om aan de buitenwereld te worden gepresenteerd? Alles voor een like, want van een like voel je je beter.

Aandachtsverslaving

Die aandachtsverslaving, iedereen lijkt er aan te lijden. Wie plaatst er immers nog wat als er nooit een duim, of beter nog: een schaterlach of hartje volgt? Zijn we niet allemaal in meer of mindere mate verslingerd aan de positieve beoordeling en reactie, die hang naar aandacht en de dorst naar bevestiging?

Natuurlijk zal niemand dat, zoals een goede verslaving betaamt, toegeven. Maar feitelijk gezien hebben sociale media dat effect van aandachtsverslaving op nagenoeg iedereen, dat is geen baanbrekend nieuws. De gevolgen bij jongeren en wat er met aanzien, zelfrespect en algehele gesteldheid kan gebeuren als er negatieve reacties  op sociale media komen, er wordt gepest of als verkeerde informatie op het web belandt, is dan ook al vaak in diverse artikelen voorbij gekomen.

Toch weer actief op sociale media

Ondanks bovenstaande ben ik onlangs toch weer voorzichtig wat actiever geworden op sociale media. Op Instagram was ik dat al, maar nu ook op Facebook. Niet alleen omdat ik de burn-out te boven ben en minder in paniek raak van al die prikkels. Maar ook omdat ik het idee heb dat het hysterische en absurde gedrag dat ik hierboven beschrijf inmiddels een positieve transformatie heeft ondergaan.

Bij dit besluit heb ik mezelf voorgenomen om Facebook alleen nog te gebruiken in de letterlijke betekenis van de term sociale media. Een medium om sociaal te wezen. Ik vertaal dat tevens naar: elkaar helpen en geholpen worden. Het lijkt erop dat ik hiermee niet de enige ben.

Misschien ben ik de enige die ervaart dat steeds meer mensen Facebook en andere sociale media op een andere manier zijn gaan gebruiken en dat die kanalen bijgevolg ook iets nuttiger zijn geworden in de afgelopen jaren? We komen denk ik nooit van de selfies en prietpraatjes af, maar ik ervaar het nu meer als een manier om dingen van elkaar te leren en om een stem te krijgen als je iets te vertellen hebt. Het oeroude principe van “zegt het voort”.  Indien dit daadwerkelijk een zich voortzettende tendens is, dan biedt dat goede hoop voor een betere toekomst dan de Black Mirror ons voorspiegelt.