Over een klein boekentrauma

Mijn jongste zoon vindt het nog steeds heerlijk om voorgelezen te worden. En eerlijk gezegd vind ik dat ook leuk om te doen. Ik ben de categorie kinderboeken nooit helemaal ontgroeid. Voorlezen verschaft een legitieme reden om jeugdliteratuur te blijven lezen, al heb ik daar helemaal geen reden voor nodig. Ik lees meestal gewoon waar ik zin in heb.

Onlangs rondde ik de Winternacht-trilogie van Katherine Arden af. Nu al één van mijn favoriete boeken ooit. Categorie: young adult. En ik luisterde tijdens mijn schilderwerk het luisterboek: ‘Een jongen met de naam Kerstmis,’ voor kinderen van circa negen jaar. Heerlijk, niet hoeven nadenken; gewoon meegezogen worden in een spannend avontuur. Ik zou mezelf dat niet willen ontzeggen omdat het voor kinderen is geschreven.

Het oneindige verhaal

Gisteravond begon ik voor te lezen in ‘Het oneindige verhaal’. Verplichte kost voor mijn nageslacht, enkel omdat ik het vroeger zelf zo’n geweldig boek vond. Als kind zag ik eigenlijk helemaal niet goed hoe geniaal iets is geschreven. Een boek was gewoon leuk, heel erg leuk, minder leuk of niet zo leuk. En waarom het dan precies zo leuk was, daar dacht ik helemaal niet over na.

Nu met volwassen ogen, kijk ik heel anders naar woorden. Woorden zijn kleuren waarmee je schildert. Je kunt er mee mengen en vormgeven. Je kunt er details mee aanbrengen en verschillende tonen. Ik verwonderde me gisteren hoe mooi ‘Het Oneindige Verhaal’ is geschreven. Schrijver Michael Ende laat zelfs deurbelletjes klingelen op een dusdanige manier dat je het nog lange tijd hoort narinkelen in je oren. Dat krijg je zelfs niet mee als je de – eveneens fantastische – film kijkt.

Niet zo veeleisend

Als het gaat om boeken, verslind ik dus net zo goed een kinderboek als bekroonde literatuur, een interessant en leerzaam informatief boek, een sprookje, historische non-fictie of soms zelfs een Jane-Austen-waardig romannetje. Net hoe mijn pet staat. Als een boek goed is geschreven, maakt het me niet uit wie de doelgroep is.

Dat ik niet zo kieskeurig ben in mijn literaire voorkeuren met bijbehorende leeftijdscategorie, is tevens de oorzaak van een ‘jeugdtrauma’* dat ik nooit helemaal te boven ben gekomen. Het komt een paar keer per jaar opborrelen en dan voel ik weer die gêne die ik als kind voelde. Al is die schaamte gelukkig niet meer wat het vroeger was. Sterker nog, inmiddels vind ik het best stoer van die 11-jarige versie van Yukiko.

Afrekenen met een ‘jeugdtrauma’

Het wordt tijd om definitief af te rekenen met het bewuste voorval. Misschien als ik het een keer helemaal uitschrijf (al heb ik dat ooit in korte versie gedaan op een eerder weblog en het heeft niet geholpen), dat ik het eens achter me kan laten.

Het was het jaar 1986 en één van de eerste dagen van de brugklas. Misschien zelfs wel de allereerste dag. Omdat ik een klas had overgeslagen op de basisschool, was ik relatief jong toen ik aan de middelbare school begon. Ik hoef vast niet uit te leggen dat op die leeftijd één of zelfs twee jaar leeftijdsverschil best heel groot is, zeker op sociaal-emotioneel vlak. Het voelde alsof ik 1-0 achterstond, nog voor ik was begonnen.

Het was een grote school en voor iemand die er de weg niet kende, een compleet doolhof. Ik had mijn eerste blunder al achter de rug toen ik een oudere leerling vroeg naar klas B5 (dat was de naam van mijn brugklas) en heel behulpzaam naar lokaal B5 werd gedirigeerd. Pas na tien minuten had ik door dat ik in het verkeerde lokaal zat. Het was toevallig óók een brugklas, maar brugklas B1, dat les had in lokaal B5. Toen ik uiteindelijk in het juiste lokaal zat, bij mijn eigen mentor en tevens leraar Nederlands, volgde al spoedig mijn tweede blunder.

Onvergetelijk voorstelrondje

Bij het voorstelrondje werden we geacht om te vertellen over ons meest favoriete boek ooit. Je bent immers leraar Nederlands of niet. Veel kinderen noemden geweldige boeken. Jan Terlouw kwam vaak voorbij, Thea Beckman, Evert Hartman en vergelijkbaar. Stuk voor stuk boeken die ik ook had gelezen, maar was een daarvan mijn favoriete boek ooit? Ik dacht terug aan hoe ik me voelde bij het lezen van ieder boek. Ik haalde alle emoties erbij en kwam tot de conclusie dat het boek dat de beste herinneringen bij me naar boven had gehaald maar één boek kon zijn… 

Toen ik aan de beurt was en vastberaden eerlijk antwoord gaf op de gestelde vraag, besefte ik nog niet dat ik op het punt stond een vreselijke fout te begaan. Het was immers het enige correcte antwoord, dus hoe kon dat verkeerd zijn? Dat ik iets onvergetelijks deed, realiseerde ik me pas toen het woord over mijn tong rolde en er een oorverdovend lachsalvo door de klas ging: “Pinkeltje”. 

Vernederend

Dat de kinderen moesten lachen vond ik vervelend, maar achteraf begrijpelijk. Het meest vernederende was echter de aanblik van de leraar, die met een rood aangelopen hoofd van het lachen iets zei in de trant van: “heb je werkelijk niks beters gelezen dan dat kleuterboek?”. Hij spuugde de laatste woorden recht in mijn gezicht uit, alsof een kleuterboek iets heel vies was.

Natuurlijk had ik dat wel. Maar dat was de vraag toch niet?

Het behoeft geen toelichting dat het geen goed begin was van een nieuwe schooltijd. Al heb ik overwegend erg leuke herinneringen aan de middelbare school en is het uiteindelijk best goed gekomen met me. Ook besef ik al jaren dat schaamte niet iets is wat een ander jou aandoet, maar dat het geheel je eigen perceptie is. Toch zal ik die vreselijke leraar nooit meer vergeten. Overigens om meerdere redenen niet, maar dat is weer voer voor een ander stukje tekst. 

*ik ben me ervan bewust dat het niet echt een trauma is, en wil hiermee ook niet de draak steken met mensen die écht te kampen hebben met de gevolgen van een ernstig trauma.